جلسه نقد و بررسی کتاب زندگی و زمانه مولوی محمد اسحاق مدنی به همت معاونت پژوهشی دانشگاه مذاهب اسلامی

با همکاری معاونت پژوهشی دانشگاه مذاهب اسلامی و خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد

جلسه نقد و بررسی کتاب زندگی و زمانه مولوی محمد اسحاق مدنی وز دوشنبه 23 بهمن ماه 1402 ساعت ۱۴ در سرای کتاب خانه کتاب و ادبیات ایران انجام شد.

در این جلسه علاوه بر نویسنده کتاب آقای دکتر حسن شمس آبادی و منتقدان آقایان دکتر مصطفی نوری و دکتر صباح خسروی‌زاده، شخص جناب مولوی محمد اسحاق مدنی  هم حضور داشتند.

در ابتدا دبیر جلسه آقای کوروش صالحی پس از خوش آمدگویی، نکاتی را درباره تاریخ شفاهی گفتند و مختصری درباره نویسنده و کتاب توضیح دادند.

در ادامه جناب مولوی مدنی در سخنان کوتاهی ضمن قدردانی از دانشگاه مذاهب اسلامی برای انتشار این اثر گفت: دائم به من می‌گفتند آن چیزی را که در واقع در ذهن شما مانده است را حداقل در جایی بنویسید تا منتشر کنیم، من هیچگاه راضی نبودم و برای خودم دلایلی داشتم تا اینکه یک روز با ریاست دانشگاه جناب دکتر صالحی صحبت کردم و او موضوع را طوری مطرح کرد که پاسخی برایش نداشتم.

کار را قبول کردم و کار انجام شد. اگرچه الان کتاب به چاپ رسیده است، مزایایی هم دارد. کاش از اول یادداشت‌هایی داشتم و به این کتاب اضافه می‌شد. متاسفانه زمانی اقدام کردیم که بسیاری از رخدادها را فراموش کرده‌ام.

در ادامه دکتر مصطفی نوری، پژوهشگر تاریخ به‌عنوان منتقد ضمن اشاره به نقاط قوت کتاب از زحماتی که برای خلق این اثر کشیده شده، تشکر کرد و افزود: استفاده از روحانیون اهل سنت در حاکمیت سابقه بیش از این هم دارد.

تلاش بر این بود که وحدت بین شیعه و سنی حفظ شود. این کتاب زندگی خودنوشت است و تاریخ شفاهی نیست. حسن شمس‌آبادی آن را تدوین کرده است اما از نظر من متن بسیار سلیس و روان است.

وقتی مصاحبه‌ای گرفته می‌شود پر از تکیه کلام‌هاست. اساسی‌ترین بحث در شکل‌گیری کتاب این است که آیا این کتاب تاریخ شفاهی است یا خیر؟ تاریخ شفاهی بنا بر تعاریف منابع اصلی یعنی گفت‌وگوی فعال مصاحبه‌شونده و مصاحبه‌کننده. یعنی به‌صورت سؤال و جواب است نه متن خودنوشت.

اگر به‌صورت سؤال و جواب تنظیم می‌شد، می‌توانستیم حدس بزنیم که در مورد فلان موضوع مصاحبه‌شونده علاقه‌ای به پاسخگویی داشت یا خیر و آیا اساساً پرسش مطرح شده است یا نه؟ سراسر این کتاب نشان می‌دهد که حسن شمس‌آبادی چقدر برای حذف جملات تکراری زحمت کشیده است. همچنین بر روی پاورقی‌ها کار کرده تا این اثر شود.

این کتاب ما را با نحوه زندگی یک خانواده کشاورز در دهه ۲۰ و ۳۰ آشنا می‌کند. تصویر و شرح واقع‌بینانه از شکل‌گیریو پیروزی انقلاب می‌دهد که از نظر تاریخ‌نگاری بسیار ارزشمند است. در مباحث این اثر صداقت مولوی محمد اسحاق مدنی به‌خصوص درباره اقوام کاملاً روشن است.

سپس آقای دکتر حسن شمس‌آبادی مؤلف کتاب در سخنان خود گفت: کتاب حوزه مظلومی است، با اینکه ۱۰۰ هزار جلد در سال چاپ و تجدیدچاپ می‌شود اما حوزه مظلومی است.

یکی از اهداف برگزاری چنین نشست‌هایی خارج کردن مظلومیت کتاب و نویسندگان آن‌هاست. طرح پیشگامان مذاهب اسلامی در دانشگاه مذاهب شکل گرفت.

تاریخ شفاهی روش تاریخ‌نگاری است که با وجود آسیب‌ها راه فراری از آن نیست. این شیوه تاریخ‌نگاری مزایا و نقاط قوتی دارد. این کتاب حاصل سه نوع مصاحبه است. وی افزود: ۵ جلسه مصاحبه و اسنادی که در مراکز اسناد انقلاب اسلامی از مولوی وجود داشت، ۵ جلسه مصاحبه نیز در بیت رهبری از مولوی محمد اسحاق مدنی ثبت‌شده بود که من از آن‌ها استفاده کردم.

در حدود ۷ جلسه هم خودم از او مصاحبه کردم که با مجموعه اسناد و مدارکی  موجود در جاهای مختلف دیگر، این کتاب نوشته شده است. مصاحبه‌ها تدوین و اجرایی شد. عکس‌های بسیار ارزشمندی هم به پیوست سایر مطالب اضافه شده است.

دکتر صباح خسروی زاده، منتقد نیز در ادامه این نشست گفت: حسن شمس‌آبادی در این کتاب از اسناد، روزنامه‌ها و مصاحبه‌هایی که پیش از این جمع‌آوری شده بود، استفاده کرده است.

گفته‌های مولوی محمد اسحاق مدنی را تکمیل و آورده است، به‌نوبه خودم از وی تشکر می‌کنم. در خصوص بحث پیشگامان تقریب استارت با نوشته شدن این کتاب خورده شد.

مولوی از معلمی در مدارس تا نمایندگی در مجلس تا مشاور رئیس‌جمهور را در سابقه خود دارد. وی افزود: بحث وحدت همیشه جزو کلیدواژه‌هایی بود که بر روی آن تأکید داشت.

کرسی تدریس در دانشگاه مذاهب، پروسه اندیشه تقریب مذاهب اسلامی و باورمندانی که در این مکتب و حوزه هستند بر این باور هستند که در جامعه اسلامی تأکیدشان بر اشتراکات پیروان دین اسلام است.

در عین اینکه حفظ تفاوت‌های مذهبی دارند. باورمندان این مکتب معتقدند که اشتراکات و نقاط قوت یکی است. وی افزود: معتقدم این کار مصاحبه تاریخ شفاهی نیست.

مصاحبه تاریخ شفاهی چرخه تولید روایت است که از گفت‌وگوی مصاحبه‌شونده و مصاحبه‌کننده متن تولید می‌شود. از جایگاه منتقد یکسری کاستی‌هایی را می‌بینم که امیدوارم در چاپ‌های بعدی اصلاح شود.