نگاهی متفاوت به مفهوم «غزوه» در قرآن کریم

روز شنبه 9 دی¬ماه کرسی علمی ترویجی با عنوان « نگاهی نو به مفهوم غزوه از دیدگاه قرآن و مقاصد شریعت » با همت معاونت پژوهشی و فناوری در سالن جلسات دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی برگزار شد. 
در ابتدای این نشست علمی، دکتر محمود ویسی عضو هیئت علمی گروه فقه و حقوق دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی به عنوان ارائه دهنده به تببین طرحنامه خود پرداختند وافزودند: اسلام دین گذشت و مهربانی است و پیامبر اسلام (ص) نیز در برخورد با مردم مأمور به رعایت عفو و گذشت بوده است و همه جنگ ها در اسلام دفاعی است ولی کاربرد واژه «غزوه» که تداعی کننده حمله و هجوم و غارت است در مخالفت با روح شریعت و سیره رحمانی پیامبر است. 

مدیر گروه فقه و حقوق شافعی دانشگاه مذاهب اشاره کردند که: مفهوم شناسی غزوه با نگاه مقاصدی میتواند در راستای شبهه زدایی از سیره نبوی وپاسخ به شبهات موجود در این زمینه بسیار مؤثر باشد. مقدمه این امر واکاوی لغوی غزوه می باشد که به معنای حمله کردن از بالا به قصد کشتن و غارت اموال است. این اصطلاح تنها یک بار به صیغه جمع در وصف اهل کفر و نفاق در آیه ۱۵۶ سوره آل عمران آمده است. در عین حال لازم است بدانیم که در اسلام، صلح قاعده و جنگ و خشونت استثنا است. 
ایشان شبهات مطرح شده در موضوع جهاد در اسلام را ناشی از سوء تعبیر از چنین واژگانی دانستند و افزودند: ترویج فرهنگ بازخوانی و بازنویسی تاریخ اسلام مبتنی بر آموزه های قرآن وسنت یکی از وظائف خطیر دغدغه مندان و اهل قلم است تا بتوانیم در زدودن شبهات موجود در عصر حاضر پیرامون اسلام و شخصیت پیامبر (ص) گامی هرچند کوچک اما مؤثر برداریم و یکی از پیشنهادات بازتعریف واژه غزوه است که ضروریست از ادبیات تاریخی حذف گردد. 
وی در جمع بندی سخنان خود گفتند:  با استناد به کتب مفردات لغت و آیات قرآن می توان به دریافت جدیدی دست یافت که قرآن تعبیر غزوه را برای جنگ¬های صدر اسلام به کار نبرده است. مضاف بر آن با استناد به مقاصد شریعت هم مشخص می¬شود که اهل جنگ بودن قرآن و پیامبر با روح اسلام و اهداف شارع سازگار نیست. 
در ادامه این نشست علمی جناب آقای دکتر محمد جعفر هرندی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری به عنوان ناقد اول ضمن تقدیر از دغدغه دکتر ویسی گفتند: بنده موافق نیستم که همه جنگ¬های پیامبر دفاعی بوده است بلکه برخی از آنها ابتدایی هم بوده است مضاف بر اینکه برخی از جنگ های زمان خلفای اربعه به ویژه خلیفه دوم ابتدایی بوده است مانند جنگ با ایران.  
ایشان با انتقاد از طرحنامه ارائه شده در شیوه پاسخگویی به شبهات مطرح شده بر جنگ های پیامبر و اصحاب ایشان افزودند: راه درست، انکار جنگ های صدر اسلام نیست بلکه چه هدفی پشت این جنگها بوده است را باید توجیه کرد؛ مانند اینکه گفته شود بردگی در اسلام نیست؛ در حالی که بردگی در اسلام بوده و کتب فقهی مملو از این مبحث است ولی اینکه تعامل اسلام با این موضوع چگونه بوده است را باید توضیح داد.  
سپس نوبت به ناقد دوم جناب دکتر عبدالله فرهی عضو دیگر هیات علمی دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی رسید که ایشان نیز ضمن مخالفت با دیدگاه ارائه شده، نبود واژه غزوه در قرآن را دلیلی بر نفی آن ندانسته و گفتند: گرچه در فرهنگ لغت¬ها معنای چیرگی و غارت برای غزوه پر رنگ تر است ولی باید گفت برخی واژه ها در طول زمان تطور معنایی پیدا می کند و غزوه نیز در زمانی معنای منفی داشته ولی به مرور زمان معنای دیگری پیدا کرده است.  
وی در ادامه گفتند: حتی اگر بپذیریم واژه غزوه در قرآن نیست و معنای منفی دارد، تمام کتاب ها و منابع حدیثی و تاریخی را چکار کنیم که مملو از این واژه است؟ نمی توان با تغییر معنایی یک واژه، همه شبهات را پاسخ داد. 
در پایان این نشست حاضران در جلسه و کاربران آنلاین نیز ملاحظات و پرسش¬هایی را در ارتباط با موضوع مطرح کردند و گفتگوهای خوبی صورت گرفت.  
گفتنی است دبیری این جلسه را خانم دکتر زرسازان عضو هیات علمی دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی به عهده داشتند.